.png)
Volgens de Ayurveda heeft ieder jaargetijde zijn eigen invloed op onze gezondheid. Niet alleen de invloed van ieder seizoen is van belang maar ook de overgang van het ene seizoen op het andere. Als dit zo belangrijk is, hoe ga je hier dan mee om.? Wanneer begin je met je voedingspatroon te veranderen? Voor hoe lang doe je dat? Wat kan je het beste eten of niet eten en welke invloed heeft het op je lichaam? Geïnteresseerd? Lees dan eens verder.
Eten volgens de wetten van de Natuur is volgens de Ayurveda de juiste manier van voeden. Alles in de natuur heeft een geneeskrachtige werking en deze komt het beste tot zijn recht als we de voeding uit de natuur ook op het juiste moment eten. Het dierenrijk maakt hier gebruik van en zelfs onze grootmoeders wisten het. Helaas zijn velen van onze generatie, door de vele variatie aan etenswaren in de supermarkten, vergeten dat eten volgens de seizoenen het beste is wat je voor je eigen gezondheid kan doen.
De verschillende jaargetijden hebben verschillende invloeden op ons. Zo wordt in de zomer ons spijsvereringsvuur vergroot en het metabolisme versneld en heeft het lichaam behoefte aan extra vocht en verkoeling om processen in het lichaam af te remmen. In de winter heeft men meer behoefte aan warmte en zware voeding om het lichaam de hele dag van energie te voorzien en warm te houden en reserves op te bouwen. Het effect van de seizoenen heeft meer impact dan je in eerste instantie denkt, want tijdens de winter bijvoorbeeld is er vaak een opbouw van Kapha en kunnen de Dosha's behoorlijk uit balans raken. De lente is door de verhoogde Kapha Dosha vaak de reden dat er behoefte in het lichaam is voor een grote schoonmaak. Een seizoen-detox is daarvoor de ideale uitkomst en wordt binnen de Ayurveda juist om die redenen vaak dan ingezet.
Om de seizoenen te begrijpen, kun je het beste alles om je heen observeren. Is het koud, droog, warm of vochtig? Zodra je begrijp wat er in de natuur gebeurt, begin je de ayurveda te begrijpen en de mogelijkheden om de effecten van deze seizoenen op je gezondheid te neutraliseren door de verandering van de seizoenen steeds een stap voor te zijn. Bijvoorbeeld door een Pitta-dieet in het vroege voorjaar te volgen, voordat er meer warmte in het late voorjaar komt. Of door een Vata verlagend dieet in de zomer te volgen om de droge huid, eczeem, droge hoest en een slechte nachtrust in de herfst te voorkomen. Maar ook het volgen van een Kapha -dieet in de winter voordat verkoudheden en allergieën verschijnen. Voor we dat kunnen doen moeten we een vertaalslag maken, want de Ayurveda verdeelt het jaar in zes seizoenen. Namelijk de late winter, de lente, de vroege zomer, de late zomer (ook wel het regenseizoen genoemd), de herfst en de vroege winter. Hier in het Westen kennen we er maar vier. De vertaalslag en de invloed van de Dosha's kunnen we samenvatten in onderstaande tabel:
Dosha | Accumulatie | Verhoging | Onderdrukking |
Vata | late zomer | herfst, winter | lente |
Pitta | late lente | zomer | herfst |
Kapha | winter | lente | zomer |
Kortom de tabel leert ons dat in elk seizoen een Dosha zich verhoogd, zijn hoogtepunt bereikt en daarna afneemt. Nu we dit weten kunnen we dus onze voeding en leefstijl aanpassen om ons lichaam in balans te houden.
De ritmen van het seizoen:
"De winter (oktober - maart) is het seizoen waarin koude en droogte overheersen. Koude en droogte zijn ook de kenmerken van Vata, deze zal verhoogd worden en doorgaans klachten kunnen geven als; constipatie, reuma en artritis. Het lichaam werkt als een thermostaat op de temperatuur. Door de lage temperatuur van de winter zal het lichaam als reactie hierop Agni (het spijsverteringsvuur) verhogen. Het gevoel van kou aan de huid zal maken dat de bloedvoorziening van de huidoppervlakte zich verplaatst naar de interne organen. Het spijsverteringsvuur zal worden aangewakkerd. Het is dus van belang dat de verhoogde Agni meer brandstof nodig heeft. Krijgt Agni die niet, dan zullen de Dhatu’s (weefsels) worden verbrand, wat ten koste gaat van de lichaamsstructuur. Om Agni voldoende brandstof te bezorgen is het raadzaam oliehoudend of soortgelijk zwaarder voedsel te eten. Eet bij voorkeur gemakkelijk verteerbaar warm eten en daarnaast zuivelproducten. Zoute, zoete en zure smaken mogen in het winterseizoen meer overheersen. Deze zijn de smaken die Vata zullen verlagen. Het einde van de winter zal de Kapha (vaste kwaliteit) doen verhogen. Hierbij kunnen klachten ontstaan als; verkoudheden, ophoping en hoesten
De lente (april - juni) is het seizoen, waarin Kapha overheerst. Kapha (vloeistof kwaliteit) zal worden verhoogd en zal meer astma, allergieën, lopende neus geven. Aan het einde van de winter zal het slijm zijn vermeerderd, omdat in de winter meer Kapha voedsel wordt gegeten. Door de warme zon in de lente zal de opgehoopte Kapha loskomen. Soms gebruikt men braaktechnieken om Kapha zo snel mogelijk te verwijderen. Deze procedure kan men vervangen door Kapha-verlagende kruiden, waardoor het overtollig slijm via de ontlasting verwijderd wordt. Als voedsel kan men bij voorkeur meer scherpe, bittere en wrange smaken eten. Het voedsel moet licht verteerbaar zijn en in tegenstelling tot de winter niet zwaar en minder olieachtig. Aan het einde van de lente, zal de Pitta gaan verhogen, welke jeukende ogen en huiduitslag kan geven.
De zomer (juli - september) is het seizoen waarin de temperatuur zal stijgen. Pitta zal worden verhoogd en zal meer zuur in het lichaam geven, diarree en huiduitslag kunnen veroorzaken.
Als thermostatische reactie zal Agni lager worden. Dit is dan ook te merken aan de verminderde eetlust. Men eet niet in te grote hoeveelheden en de smaken zijn in het algemeen bij voorkeur zoet, bitter en wrang. Men mag meer koude dranken drinken, doch met extreem koude dranken in grote hoeveelheden moet men voorzichtig zijn. Vooral tijdens de warme maaltijd dient men geen extreem koude dranken te nuttigen. Het spijsverteringsvuur is ingesteld op de temperatuur van het eten en moet dan ineens door de koude temperatuur van de drank worden omgesteld. Gebruik van alcohol wordt afgeraden, maar in de andere seizoenen is alcoholgebruik in beperkte mate eventueel mogelijk". (Citaat van Dhr. Anil K. Mehta, Ayurvedisch arts):
Om je verder te helpen in balans te blijven, heb je een dieet nodig die tegengesteld is aan de eigenschappen van het seizoen. Reiniging in het voorjaar, koelte in de zomer, olie in de herfst en warmte in de winter.
Belangrijke aanbevolen seizoensgebonden routines zijn;
de lente:
Word wakker bij dageraad om je minder moe, lui en vol slijm te voelen
drink 's ochtends als eerste een kop warme gember- en citroenwater om je spijsvertering te stimuleren en het slijm los te maken
eet een Kapha-verlagend dieet
eet voornamelijk bitter, scherp en wrange voedingsmiddelen
eet lichte en makkelijk verteerbare voeding.
gebruik kleinere hoeveelheden suikers (honing is de enige zoetstof die voor Kapha geschikt is, omdat deze slijm helpt te verwijderen)
vast op een (vaste) dag in de week
drink warm water en reinigende kruidentheeën, zoals gember, kaneel, kardemom en kruidnagelthee (zie ook recept gember, kardemom, kaneelthee)
doe aan yoga (Kapha-regulerende houdingen, zoals vis, boot, boog, sprinkhaan, leeuw, kameel en de zonnegroet), meditatie en pranayama (Kapalabhati of Bhastrika)
Een sauna (Swedana) nemen in het begin van de lente helpt Kapha te verminderen
houd jezelf warm en droog
doe dagelijks Nasya (neusdruppels)
de zomer:
Sla op als de zon opkomt.
eet een Pitta-verlagend dieet
eet voornamelijk zoet, bitter en astringent (wrang)
drink verkoelende kruidentheeën, zoals; komijn, koriander en venkelthee (zie ook recept KKV thee) of Aloë-Verasap om Pitta uit je spijsverteringsstelsel te verwijderen en te verkoelen.
Probeer alcohol te vermijden
Probeer Pitta-emoties zoals boosheid te voorkomen (Neem eventueel een grote slok water en houdt deze in de je mond)
eet verkoelende, makkelijk verteerbare maaltijden, zoals kitchari en salades
doe yoga (vis, kameel, boot, cobra, koe, palmboom en de maangroet), meditatie en pranayama (Shitali ademhaling)
houd je lichaam koel
bedek je hoofd tegen de zon
doe dagelijkse oliemassage met verkoelende olie (bijvoorbeeld kokosolie)
Je kunt zomers wat later naar bed gaan
de herfst:
Sta op als de zon opkomt
doe aan oliepulling
eet een Vata- verlagend dieet
eet voornamelijk zoet, zuur en zoute voeding
eet warme en makkelijk verteerbare voeding, zoals soepen
drink warme kruidentheeën, zoals gember-, kaneel- en kardemomthee
doe yoga (lotus, voorwaartse buiging, de ruggengraatdraai, kameel, cobra, de koe, de kat, kaars en de langzame zonnegroet), meditatie en pranayama (Nadi Shodhana)
houd jezelf warm en blijf weg van sterke wind (storm)
doe in de vroege herfst een seizoensgebonden detox van het lichaam
doe dagelijks aan massage met bijvoorbeeld sesamolie
doe dagelijks Nasya
doe eventueel klisma's om overtollig Vata te verwijderen
de winter:
sta uiterlijk om 07.00 uur op
doe aan oliepulling
drink 's ochtend een kop warm gemberwater met citroen en honing
eet een Kapha en Vata dieet
eet een mix van alle zes de smaken
eet warme en makkelijk verteerbare voeding, zoals soepen en stoofschotels
drink kruidentheeën, zoals kaneel- en gemberthee
doe yoga (vis, sprinkhaan, boot, boog, leeuw, kameel, kaars en de krachtige zonnegroet), meditatie en pranayama (Bhastrika)
beweeg regelmatig om circulatie te bevorderen
stel je zoveel mogelijk bloot aan zonlicht
doe dagelijks massage met warme sesamolie
doe regelmatig Nasya
blijf warm en droog
Belangrijke seizoensgebonden routines die worden afgeraden;
Naast aanbevolen routines, zijn er ook routines welke je in een bepaald seizoen beter niet kan doen. Zo is het in de lente beter om ijs, voedsel dat direct uit de koelkast komt, te veel snacken tussen de maaltijden door en overdag slapen te vermijden. In de zomer kan je beter niet alle donkere vleessoorten (rund, lam en varkensvlees) eten en gelieve ook geen citrusvruchten, tomaten, knoflook, ui, scherpe kruiden, zoute en zure zuivelproducten eten, daar deze de Pitta verhogen. In de herfst moet je voedsel niet verkoelend zijn, zoals salades, maar ook liever geen gekoelde dranken, ijs, bonen, gefermenteerde levensmiddelen en gist omdat die lucht veroorzaken en je spijsvertering ontregelen. Tenslotte is het in de winter beter te veel koude, natte en vochtige levensmiddelen die overdreven zoet zijn of direct uit de koelkast komen te vermijden.
Ik hoop na het lezen van dit artikel je meer kennis hebt gekregen over het belang van de seizoenen in relatie met je gezondheid en wat je hiervoor zelf kan gaan doen/veranderen om je gezondheid in balans te houden. Het begrijpen van de Ritucharya (leer van de seizoenen) is in Ayurveda al eeuwen lang bekend. Mocht je vragen hebben stel ze me gerust. Ik zie je graag in mijn praktijk...