.png)
Binnen Ayurveda wordt gezegd dat alles in de natuur een geneeskrachtige werking heeft. Maar hoe kijkt Ayurveda hier nu precies naar? Hoe kan het dat één specifiek kruid je gezondheid een boost kan geven? Waarom is de smaak van een voedingsmiddel zo belangrijk, welke smaken zijn nu specifiek goed voor wie en wat doen de verschillende smaken nu precies? Mocht je meer willen weten over de zes smaken van voedsel en de ayurvedische benadering hierop, lees dan eens verder en help jezelf om meer in balans te komen.
De ayurvedische benadering van geneeskrachtige planten stoelt op een energetische leer. De eigenschappen van planten worden schematisch vastgesteld op basis van hun smaak, verhittende of verkoelende werking, hun werkzaamheid na de vertering en andere potenties die ze eventueel bezitten. Als je wilt weten welk effect een bepaald soort voedsel op je zal hebben, is één van de belangrijkste dingen om naar te kijken: de smaak (Rasa in het Sanskriet). In de Ayurveda worden zes smaken onderscheiden, die allen bestaan uit een verschillende combinatie van de elementen. De zes smaken zijn zoet (water + aarde), zuur (vuur + aarde), zout (vuur + water), scherp (vuur + lucht), bitter (lucht + ether) en wrang (lucht + aarde).
Iedere smaak heeft hierdoor een bepaalde therapeutische waarde:
zoet bevordert de groei
zuur versterkt Agni (spijsverteringsvuur)
zout maakt de smaak van je eten intenser
scherp helpt kanalen te openen
bitter breekt gifstoffen af
wrang stopt het stromen van vloeistoffen door middel van samentrekking
Wil je volgens de Ayurveda in balans komen, dan moet je alle smaken in je voeding opnemen. Je kunt elke maaltijd aanpassen aan je Dosha, door meer smaken aan je maaltijd toe te voegen die meer voedend voor je zijn of minder toe te voegen die dat niet zijn.
Als je bijvoorbeeld de Vata constitutie hebt, betrek dan meer de smaken zoet, zuur en zout en minder van de smaken bitter, wrang en scherp. Pitta-typen kunnen meer de smaken zoet, bitter en wrang gebruiken en minder zout, zuur en scherp. Kapha's hebben meer bitter, scherp en wrang nodig en minder van de smaken: zoet, zuur en zout. Zorg er wel altijd voor dat alle zes de smaken in elke maaltijd vertegenwoordigd zijn.
Zoet (Madhura)
Zoet is de smaak van kracht en energie en bestaat uit de elementen aarde en water. Zoet bouwt alle weefsels op en voedt die. De zoete smaak gaat vaak samen met je stemming, denk aan delen, liefde en compassie en de emotie die we bij zoet kunnen ervaren is die van gulzigheid/onverzadigbaarheid. De smaak zoet heeft de kwaliteiten; olieachtig, koud en zwaar en is goed voor Vata en Pitta, maar verhoogd Kapha. Zijn energie/effect is verkoelend.
Effect op het lichaam:
zorgt voor weefsel opbouw
geeft gronding en stabiliteit
geeft energie en uithoudingsvermogen
verzacht de zenuwen
geeft kracht en energie
is licht laxerend en verzacht de ontlasting
is goed voor de huid, ogen en stem en verbeterd haar en nagels
is goed voor het slijmvlies in de mond, longen, spijsverteringsstelsel, urinewegen en geslachtsorganen
Echter kan een overmatig gebruik van de zoete smaak vele aandoeningen veroorzaken. Zo zal het spijsverteringsvuur gaan afnemen waardoor je verstoppingen kan krijgen of een zwaar gevoel in het lichaam en eventueel kan leiden tot corpulentie. Er kunnen borst- en ademhalingsproblemen ontstaan doordat de aanmaak van slijm doet toenemen, evenals gifstoffen, vochtigheid, luiheid, schimmelinfecties, verstoring van darmflora en diabetes.
Voorbeelden:
Brood, tarwe, pasta, rijst, zoet fruit (zoals druiven, dadels en rozijnen), zuivelproducten (melk), vetten (boter en ghee), zoete aardappelen, avocado, amandelen, lijnzaad, sesamzaad, venkel, zoethout, verschillende soorten vlees, alle soorten natuurlijke zoetstoffen, waaronder honing.
Zuur (Amla)
Zuur bestaat uit vuur en aarde en zorgt zowel voor vocht als voor warmte. De zure smaak stimuleert de spijsvertering en lost met zijn vermogen om de aanmaak van vocht te stimuleren droogte op. Deze lichamelijke samentrekking kan leiden tot een emotionele tegenzin om te delen en stimuleert daardoor afgunst. De kwaliteiten van de smaak zuur zijn; olieachtig, heet en licht en heeft een verwarmende energie. De smaak is goed voor Vata en minder voor Pitta en Kapha.
Effect op het lichaam:
zorgt dat het spijsverteringsvuur gaat ontbranden en ondersteunt daardoor de vertering
is opbouwend voor lichaam
is verhelderend voor de geest
doet gasvorming afnemen
verbeterd de eetlust
verbeterd de opname
geeft kracht en energie
reinig de mond en verfrist de smaakpapillen
Echter te veel zuur verstoort de chemische balans in het bloed en kan klachten als duizeligheid, branderigheid, een te hoge zuurgraad, maagzweren, inwendige bloedingen, zwakheid van de spieren, ontstekingen, koorts of huidaandoeningen geven. Ook diarree, oedeem en natte hoest kunnen er erger van worden.
Voorbeelden:
Citrusfruit en zure vruchten zoals citroenen, limoen, sinasappels, grapefruit, rozenbottel, mango, granaatappel, pruimen en aalbessen, maar ook tomaten, azijn, appelcider, tamarinde, alcohol en gefermenteerd voedsel zoals kaas en yoghurt.
Zout (Lavana)
De zoute smaak zorgt voor vocht en warmte en is vochtig, zwaar en heet van kwaliteit. Door zijn verbondenheid met het water-element is zout licht laxerend en samen met het vuur-element is zout bevorderend voor de spijsvertering en gaat krampen tegen. Zout verlaagt Vata, want het zorgt zowel voor vocht als voor warmte, maar het doet Pitta en Kapha toenemen. Zijn energie is verwarmend en de emotie die aan zout is gekoppeld is die van hebzucht, want ook al geeft zout het eten smaak, je gaat naar meer verlangen.
Effect op het lichaam:
brengt de spijsvertering op gang
verbeterd de vertering
kan blokkades verwijderen
voedt het zenuwstelsel
zuivert de bloedvaten
is aardend, hydraterend en bevochtigend
maakt smaak intenser
verzacht weefsels
balanceert elektrolyten
gaat stijfheid en kou in de spieren tegen
Echter een overmaat verstoort de samenstelling van het bloed en veroorzaakt dorst, oogletsel, zweren, huidaandoeningen, oedeem, ontstekingen, hoge bloeddruk, bloedingen, grijs haar en kaalheid, rimpels, jicht en nierproblemen.
Voorbeelden:
Rots-, zee-, zwart, roze en meerzout. Rotszout wordt binnen de Ayurveda als beste gezien vanwege de vele mineralen en mindere negatieve effecten door het feit dat rotszout verkoelend is in tegenstelling tot andere zoutsoorten. Verder komt het voor in zeewier, selderie, vis, sojasaus en kelp.
Scherp (Katu)
Scherp (pikant) bestaat uit de elementen vuur en lucht. Hierdoor zijn de eigenschappen van scherp heet, droog en licht. Scherp voedsel kan hitte in je lichaam brengen waardoor de stofwisseling en de spijsvertering wordt bevordert en zal het Vata en Pitta doen stijgen en Kapha verminderen. Op mentaal niveau veroorzaakt te veel warmte verhitte emoties zoals boosheid, irritatie en opwinding.
Effect op het lichaam:
vermindert een teveel aan vloeistoffen en slijm in het lichaam
bevordert absorptie en assimilatie
helpt bij het afvallen
verlaagt cholesterol
stimuleert de stofwisseling en opent kanalen
stimuleert de circulatie
reinigt sinussen
stimuleert zintuigen
gaat kou en stijfheid tegen
gaat wormen en parasieten tegen
gaat gasvorming en maagkramp tegen
Echter het drogende effect van scherp kan de lichaamsvloeistoffen uitdrogen, zoals vruchtbaarheid verminderen en kan leiden tot constipatie. Een overmaat veroorzaakt ook een hoge bloeddruk, nierproblemen, oedeem, huidziekten, grote dorst, brandend maagzuur, darmontstekingen, bloedingen, duizeligheid. trillingen, krampen, pijn en overmatige droogheid.
Voorbeelden:
Knoflook, uien, gember, radijs en de pepers, de meeste kruiden zijn scherp zoals asafoetida, zwarte peper, komijn en mosterdzaad, zwarte peper, basilicum, mierikswortel, rozemarijn, salie, tijm, eucalyptus, (peper)munt en laurier.
Bitter (Tikta)
Bitter bestaat uit de elementen lucht en ether, is droog, koud en licht met een verkoelende energie. Deze smaak zorgt voor ruimte in het lichaam door overmatig vocht af te voeren en te drogen. De bittere smaak helpt om gifstoffen te verwijderen. Maar te veel bittere smakende producten wekken verdriet op. Voor Vata-typen is deze smaak minder geschikt, voor Pitta en Kapha werkt hij verlagend.
Effect op het lichaam:
stimuleert de eetlust en bevordert de aanmaak van spijsverteringsenzymen
verwijdert giftige stoffen
ruimt parasieten op
geneest huidaandoeningen
koortsverlagend
goed tegen overgewicht
absorbeert slijm en helpt tegen longkwalen
versterkt spieren
ontgift bloed
bant infecties uit
Echter bij verkeerd gebruik kan er grote droogte en ophoping van gifstoffen ontstaan, waardoor het zenuwstelsel van slag kan raken, nieren verzwakken, ontstaan van constipatie, vermindering van lichaamskracht, overmatig plassen, duizeligheid, koudheid en zwakte van het hele lichaam, verminderde zaadproductie, pijn, krampen in de onderbuik of verergering van eventuele geestesziekten.
Voorbeelden:
De meeste groene en gele groenten, donkere bladgroenten, boerenkool , spinazie, broccoli, bloemkool, spruitjes, asperges, paardenbloem, neem, aloë Vera, andijvie, witlof, wilde cichorei, citroenschil, kurkuma fenegriek, koffie, tonic en tabak
Wrang (Kasaya)
Wrang is de droogste smaak, is koud en zwaar en houdt dingen op hun plaats. Wrang is gerelateerd aan de elementen lucht en aarde en heeft een verkoelende energie. Door te veel wrange producten te gebruiken, kun je je levenslust verliezen en angstig worden. Doordat wrang naar binnen trekt, is deze smaak drogend en verminderend en dus niet goed voor Vata en meer geschikt voor Pitta en Kapha.
Effect op het lichaam:
houdt weefsels bij elkaar en versterkt deze
gaat verzuring tegen
werkt kalmerend, verdrogend en versterkend
stopt stromen van vloeistoffen (bijvoorbeeld bloedingen, diarree) door middel van samentrekkingen
verdroogt vet
geneest wonden en zweren
verkoelt de hitte van ontstekingen
Echter de koelte en de zwaarte van wrang kunnen de spijsvertering verstoren en de kracht van het spijsverteringsvuur doen afnemen. Te veel wrangheid kan leiden tot Vata-kwalen als stijfheid, pijn, spasmen, constipatie en gasvorming. Ook een slechte bloedcirculatie, verminderde vitaliteit, dorst, gebrek aan eetlust en een gevoel van zwakte en angst kunnen bij een te veel in gebruik toenemen.
Voorbeelden:
Peulvruchten en de meeste rauwe groenten, onrijpe bananen, gedroogde bonen, erwten en linzen, aardappelen, appels en peren, kool, broccoli, bloemkool, koolrabi, groene bladgroenten: sla en spinazie, granaatappels, groene thee, cranberries, zure appels, sperziebonen, okra en alfalfa.
Hopelijk begrijp je nu dat alle zes de smaken die in de Ayurveda worden beschreven van belang zijn, dat we alle smaken moeten integreren om alles uit onze voeding te halen en dat we dus niet één of twee smaken kunnen weg laten, want vroeg of laat gaat dit ten koste van je gezondheid. Ayurveda geeft als advies alle zes de smaken in elke maaltijd, mits in de juiste hoeveelheid, aan bod te laten komen om zo op een natuurlijke weg balans in alle drie de Dosha's te krijgen.
Uiteraard blijft het belangrijk gebruik te maken van je natuurlijke intuïtie. Jij weet als je je innerlijke stem volgt precies wat je nodig bent. Je kunt alle smaken met een gerust hart eten als je Agni goed is, de enige reden om bepaalde smaken meer of minder te consumeren is om de normale aanpassingen in het seizoen te maken ( Zie ook blog: Leer der seizoenen). Dus maak gebruik van alle zes de smaken in je voeding en alleen op momenten dat er een specifieke onbalans is ga je eten volgens een aangepast dosha-dieet. Raadpleeg bij twijfel eventueel een ayurvedische arts of practitioner voor meer informatie over je Dosha of onbalans.
Leestip: recept zes smaken bonbons, een lekker recept, waarin alle zes de smaken voorkomen.