Richtlijnen voor een Ayurvedische maaltijd

Veel mensen zeggen dat ze gezond eten, maar is dat zo? Waarop is gezonde voeding gebaseerd? En als we weten wat gezond is, is dat dan voor iedereen goed? Wat is eigenlijk Ayurvedische voeding? Wat zijn de richtlijnen van een goede Ayurvedische maaltijd? Misschien weet jij alle antwoorden op deze vragen al, maar kan ik je toch inspiratie geven om nog meer uit je voeding te halen. Immers om in de termen van Hippocrates te spreken; "Laat voeding uw medicijn zijn, en uw medicijn uw voeding".

Verschil vedisch en Ayurvedisch eten

Ayurvedisch eten wordt vaak verward met vedisch eten, vegetarisch eten of in enkele gevallen met veganistisch. Graag wil ik je hierin wat duidelijkheid geven.

Vedisch eten zoals we dat in het Westen kennen komt oorspronkelijk van de Hare-Krishna beweging. Het is de vervolmaking van een vegetarische voedingswijze om alleen voedsel te eten dat aan Lord Krishna is geofferd. Het Vedische voedsel kent geen ui, knoflook, alcohol, vlees, vis en eieren, evenmin wordt er koffie of zwarte thee gedronken. Voorgekookt eten mag niet gebruikt worden, alles moet vers en natuurlijk zijn. Het doel van vedisch eten is niet alleen lichamelijke gezondheid, de spirituele groei staat voorop.

Vegetarische voeding is voeding waar niets in zit van het gedode dier. Dit betekent dat er geen vlees, vis, insecten of gevogelte in zit en ook geen producten zoals gelatine en kaas.

Veganisten, zijn mensen die afzien van alle vormen van exploitatie van, en wreedheid naar, dierlijke producten zoals zuivel, eieren en honing, maar ook kleding en andere toepassingen (bijv. cosmetica) die van dieren afkomstig zijn.

In de Ayurveda mag alle voedsel gebruikt worden, het hangt alleen van jouw toestand en constitutie af of het goed voor je is. Ayurveda ziet voeding als medicijn en dus zal Ayurvedische voeding zorgen voor een gezonde spijsvertering en zal het mentale en fysieke gezondheidsklachten verminderen of voorkomen. Bij Ayurvedisch koken staan de kwaliteit van voedsel en de voor het lichaam benodigde bouwstoffen, vitaminen, mineralen en sporenelementen centraal.

De Ayurvedische principes met betrekking tot voedsel

1.De gebruiker van de voeding

• Het type voedsel dat gezond is, is geheel afhankelijk van de constitutie van de gebruiker. Zo heeft een Vata-type baadt bij voeding die warm en olieachtig is en kunnen zij het beste koud eten en drinken vermijden, net als rauwe voeding en geheel vegetarisch voedsel. De Pitta's onder ons vermijden het beste zout, scherpe kruiden, alcohol, rood vlees en gefrituurd voedsel en kunnen met name in de zomer en koudere maaltijd beter verteren. De Kapha constitutie heeft baad bij licht, droog en warm voedsel. Het nuttigen van koude dranken wordt afgeraden. Ook kunnen zij zoet voedsel, inclusief rijst, noedels en brood beter beperken. Net zoals het gebruik van olie en boter.

• De leeftijd speelt ook een belangrijke rol, de dosha's zijn namelijk ook onderhevig aan de cycli van natuurlijke verandering. Zo overheerst Vata tijdens de ouderdom. Vanaf de puberteit tot middelbare leeftijd is het Pitta tijd. De kindertijd is Kapha tijd. Om deze reden raadt Ayurveda aan om in bijvoorbeeld de Vata tijd anders te gaan eten, dan in de kindertijd

• Mensen die bepaalde ziekten met zich meedragen, zijn over het algemeen verzwakt en moet rekening houden dat zij anders op bepaalde voedingsmiddelen zullen reageren. Vaak hebben zij meer versterkende/opbouwende voeding nodig. Ook mensen met een verzwakte Agni (spijsverteringsvuur), kunnen niet alles eten, daar de vertering niet optimaal verloopt.

2.De plaats van nuttigen

• De plaats waar de maaltijd genuttigd wordt is het beste in een omgeving waar het rustig en vredig is. Het is dan ook goed om geen luide muziek, tv of computer om je heen te hebben. Eten in de thuis situatie heeft voor Ayurveda verreweg de voorkeur boven buitenshuis eten.

• De sfeer tijdens het eten is ook van grote invloed. Het beste zou zijn om niet te praten tijdens de maaltijd. Een gemoedelijke sfeer met huisgenoten en een vriendelijke conversatie zou niet gelijk alles verstoren, maar als er ruzie ontstaat kan je beter stoppen met eten daar de vertering stopt. Gewoonweg omdat je lichaam niet met twee dingen tegelijk bezig kan zijn. Eet dus met aandacht en kauw de maaltijd goed door.

3.Het tijdstip van nuttigen

• Het eten op een bepaald tijdstip is belangrijk, maar afhankelijk van de fysieke arbeid die men op een dag verricht, je unieke metabolisme, maar ook het seizoen waarin je leeft. Zo zal je bijvoorbeeld in de winter meer honger hebben dan in de zomer en zal je meer eten om je lichaam warm te houden.

• Eet pas als de vorige maaltijd is verteerd. Je spijsverteringsvuur is als een kampvuurtje. Als je te lang wacht met hout op het vuur te gooien, gaat het vuur uit. Maar als je steeds opnieuw hout op het vuur gooit, komt het vuurtje nooit op zijn volle sterkte en zal dus ook de verbranding niet goed gaan. De meeste mensen onder ons eten te vaak. Het oefenen in niet eten tussen de maaltijden door zal ons helpen het vuurtje te laten oplaaien. Dus experimenteer een paar weken met hoe groot je ontbijt moet zij tot je gaat lunchen zonder dat je tussendoortjes nodig hebt. En zo ook hoe groot de lunch moet zijn tot aan je avondmaaltijd. Uiteindelijk vindt je je regelmaat en leer je te eten alleen als je honger hebt, maar heb hierin geduld.

• Dat volgens de Ayurveda regelmaat ideaal zou zijn, komt omdat de Vata-, Pitta-, Kapha-energie zowel binnen als buiten ons aanwezig is. Zo kan je eigenlijk zeggen dat de hitte van ons spijsverteringsvuur gelijk is aan de hitte van de zon. Zo is het gunstig om een licht ontbijt te nemen en de grootste maaltijd (vaak de warme maaltijd) tijdens de lunch (Pitta-tijd), wanneer de zon op het hoogste punt staat. Het avond eten mag weer klein zijn en wordt eigenlijk gezien als een supplement (afkomstig van het woord supper). Je kan dus hier nog wat eten indien de lunch niet toereikend is geweest voor de gehele dag. Houd er rekening mee dat 2-3 uur voor het slapen gaan, je eten nog niet verteerd is en je hiervan 's nachts problemen kan gaan ondervinden.

4.De bereiding van de maaltijd

• Niet onbelangrijk is de bereiding van de maaltijd, zo draagt een positieve mindset van de kok zeker bij aan hoe de maaltijd verteerd zal worden. Denk hierbij ook aan de sfeer in de keuken, de geuren die je ruikt, de kleuren op je bord. Al je zintuigen willen vervuld raken en hebben een doel bij de vertering. Vergeet niet dat alvorens je een hap hebt genomen, de spijsvertering al is begonnen.

• Het voedsel moet het liefst, iedere dag vers bereid zijn met de voorkeur voor biologische, seizoen producten uit je eigen omgeving. Maak gelieve geen gebruik van restjes die de volgende dag moeten worden opgewarmd. Iedere keer zal er Prana (energie) uit de voeding verloren gaan en wordt je voeding vulsel in plaats van voeding. Het gebruik van een magnetron heeft hetzelfde effect.

• De hygiëne in de keuken en van de kok spelen een belangrijke factor, maar behoeft waarschijnlijk geen verdere uitleg.

5.De soort voeding

• De juiste soort voeding, is de voeding die bij je constitutie past. Ayurveda gaat hierbij uit van de zes smaken; zoet, zout, zuur, bitter, wrang en scherp. Ondanks dat de smaken balans kunnen aanbrengen of niet, wordt aangeraden alle 6 de smaken in elke maaltijd te laten vertegenwoordigen, omdat ze allemaal een functie hebben in je lichaam. Echter de dosering hangt af van je constitutie. Zo hebben Vata-typen het meeste baat bij de smaken zoet, zuur en zout. Pitta's het meeste bij zoet, wrang en bitter. En de Kapha's, wrang, bitter en scherp

• Behalve de smaken kijkt Ayurveda ook naar de eigenschappen van voedingsmiddelen. Zo hebben we allemaal koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen, mineralen, voedingsvezels en water nodig. Ook deze hebben allemaal een eigen taak in ons lichaam en kunnen we er dus niet zomaar één weglaten zonder gevolgen. De ideale maaltijd volgens de Ayurveda bestaat uit; 35% granen (bijvoorbeeld: quinoa, basmati rijst, amarant), 20% zoete groenten (bijvoorbeeld: bieten, zoete aardappel, mais), 20% bittere groenten (Bijvoorbeeld: spinazie, spruiten, sperzieboon), 20% peulvruchten/eiwitten (Bijvoorbeeld: tofu, panir, ei, bonen, vlees), 5% gezonde vetten (Bijvoorbeeld: ghee, avocado-olie, kokosnootolie, olijfolie) en kruiden.

• Zoals eerder al beschreven moet de maaltijd het liefst iedere dag vers bereid zijn met producten van het seizoen en de voorkeur voor biologische teelt.

6. Het volume van de maaltijd

• In de oude teksten van de Ayurveda staat beschreven dat je je maaginhoud mag verdelen in 4 gelijke delen. Daarvan mag je 2 delen vullen met vaste voeding, 1 deel met vloeibare voeding en 1 deel van de maag laat je leeg, zodat er ruimte overblijft voor de vertering. De hoeveelheid vaste voeding zou, als je je handen tot een kommetje vouwt, precies daarin passen. Het vloeibare deel is belangrijk bij iedere maaltijd. Nu zit in iedere maaltijd een gedeelte vloeistof. Soepen zijn hier natuurlijk een heel goed voorbeeld van, maar ook sausachtige maaltijden zoals curry's. Tijdens de maaltijd wordt aanbevolen niet te veel te drinken, maar warm water of een digestieve thee is optioneel om iets weg te spoelen. Veel drinken in een half uur voor het eten of in de twee uur na het eten verdund de spijsverteringsappen.

• Overeten wordt afgeraden.

7.De combinaties van voedingsmiddelen

• De combinaties van voedingsmiddelen zijn in de maaltijd ook zeer van belang. De juiste combinaties zorgen ervoor dat de spijsvertering goed kan verlopen en alles wordt verteerd. De combinaties die niet goed bij elkaar passen, omdat ze bijvoorbeeld een andere verteringstijd hebben, zorgen voor Ama, oftewel gifstoffen die in je lichaam uiteindelijk kunnen uitmonden in klachten en ziekten. Enkele voorbeelden hiervan zijn; bonen gaan niet samen met fruit, melk, yoghurt, kaas eieren, vlees en vis, fruit gaat in principe met niets samen (eet fruit minimaal 30 minuten voor de maaltijd of 2 uur erna) en gelijke hoeveelheid ghee met honing nuttigen.

Enkele aanvullende Ayurvedische richtlijnen met betrekking tot een juiste vertering

• Vers is het beste, eet geen kliekjes die ouder zijn dan twee dagen.

• Meng verse ingrediënten niet met eten van de vorige dag.

• Eet niet vaker dan twee keer achter elkaar hetzelfde voedsel.

• Beperk het aantal verpakte, voorbewerkte, ingeblikte en ingevroren maaltijden.

• Probeer maaltijden niet te complex te maken, bij voorkeur twee productgroepen in een maaltijd (bijvoorbeeld granen en groente of vlees en groente).

• Eet niet meer dan één eiwitbron per maaltijd.

• Eet geen rauw en gekookt voedsel in dezelfde maaltijd.

• Eet enigszins een dikke saus bij het warme eten.

• Je kunt alle voeding soorten eten, maar wees matig met voedsel dat je constitutie niet ondersteunt.

• Gekookt voedsel is makkelijker te verteren.

• Eet peulgroenten, ontbijt- en andere granen met de volgende kruiden: gember, kaneel, zwarte peper of kurkuma.

• Eet/drink niet overmatig veel melk en yoghurt.

• Eet geen verhitte honing.

• Eet 's avonds geen ijs, yoghurt of kaas.

• Eet en drink alles warm.

• Drink geen koud water meteen na een kop warme koffie of thee.

• Een kwartier voor het eten bij voorkeur niet drinken.

• Drink niet meer dan drie koppen thee (kruiden zijn krachtig!).

• Geen ijs na de maaltijd, daar dit de spijsvertering stopt.

• Niet over eten.

Ten slotte: Raak bij het lezen van deze Ayurvedische richtlijnen voor een goede maaltijd niet ontmoedigd, het lijkt haast dat je niets samen kan eten. Maar zo snel raak je niet uit balans. Een goed spijsverteringsvuur kan deze onverenigbaarheden wel aan, maar op lange duur kan het vuur verzwakken. Weet dat je lichaam hard voor je werkt om in balans te blijven en dat we gewend raken aan bepaalde voedingscombinaties en eetpatronen, zeker als ze al vele jaren uitmaken van onze cultuur. Probeer de maaltijden simpel te houden en mocht je spijsverteringsvuur toch nog een beetje beter kunnen? Neem dan eens een kwartiertje voor het eten een klein beetje verse gember met weinig zout en een paar druppels citroen. Het zal je spijsvertering alvast voor je aan zetten.